.jpeg){kind=small}
Merhaba arkadaşlar,
Bu yazımızda sizlere fiilde çatı konusunun püf noktalarını anlatacağız. TYT-LGS öğrencilerimiz soru kaçırmamak için fulleten hap bilgilerimizden faydalanabilirsiniz.
FİİLDE (EYLEMDE) ÇATI
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
A) ÖZNESİNE GÖRE ÇATILAR
1) ETKEN ÇATI
İşi yapan bellidir.
Gerçek ya da gizli özne olmak zorunda.
örnek:
Öğretmen cümlede anlam konusunu anlattı.( Anlatan kim öğretmen gerçek özne var ve işi yapan kişimiz öğretmen bellidir)
Kitaplarını masaya bıraktı. ( Masaya bırakan kim 'o' gizli özne kullanılmış işi yapan kişimiz 'o' bellidir)
Dersi dikkatle dinledi. (Dersi dinleyen kim 'o' gizli özne almış ve işi yapan 'o' gizli öznemizdir)
2) EDİLGEN ÇATI
-L ve -N ekleri olmalıdır.
İşi yapan belli değildir.
Sözde özne ya da gerçek özne vardır.
örnek:
Topkapı Sarayı geçen ay onarıldı. ( onar-ıl-dı '-l' ekini almış ve onaran kişi ya da kişiler kim bilinmiyor.)
Ödevler öğrencilerce bitirildi. (Bitir-il-di '-l' ekini almış ve 'öğrencilerce' diyerek örtülü özne kullanılmış bu yüzden edilgendir.)
Evimizin duvarları dün akşam aceleyle boyandı. (Boya-n-dı 'n' ekini almış ve boyama işini yapan kim belli değil)
Dikkat!!! Edilgen çatılı fiillerde "birileri tarafından yapılma" anlamı vardır.
3) DÖNÜŞLÜ ÇATI
-L ve -N ekleri olmalıdır.
İşi yapan işten etkilenendir. (Yani yapılan iş kişinin kendisine döner.)
örnek:
YKS' den yüksek puan alınca sevindim. (Sev-in-dim 'n' ekini almış ve sevinen de bundan etkilenen de yine 'o' olmuştur.)
Ali, deprem olduğunu duyunca heyecanla telefona sarıldı. (Sar-ıl-dı 'l' ekini almış ve işi yapan da etkilenen de yine Ali olmuştur.)
4) İŞTEŞ ÇATI
-Ş eki olmalıdır.
Karşılıklı ya da birlikte yapılma anlamı vardır.
örnek:
Arkadaşımla arada yazışıyoruz. (Yaz-ış-(ı)yoruz 'ş' ekini almış ve karşılıklı yazışma anlamı vardır.)
Bizim geldiğimizi gören kuşlar sağa sola kaçıştı. (Kaç-ış-tı 'ş' ekini almış ve kuşların hep birlikte kaçması anlamını vermiş)
Dikkat!!! "Savaş, güreş, barış, yarış vb. kelimeler işteş çatı eki (ş) bulunmadığı, kök halinde olduğu, halde işteş kabul edilir.
örnek:
Ukrayna ile Rusya savaştı.( Savaş kök halinde olduğu halde işteştir karşılıklı yapılma anlamı vardır.)
Küsler bayramda barıştı. (Barış kök halinde olduğu halde işteştir karşılıklı yapılma anlamı vardır.)
B) NESNESİNE GÖRE ÇATILAR
1) GEÇİŞLİ ÇATI
Eylemin (fiilin) başına "onu" gelebilen çatılardır
Diğer bir ifadeyle nesne alabilen fiillerdir.
örnek:
Türkçeden bugün yüz soru çözdü. (Eylemin başına 'onu' kelimesi gelebildiği için geçişlidir.)
Verilen notları heyecanla okudu. (Eylemin başına 'onu' kelimesi gelebildiği için geçişlidir.)
2) GEÇİŞSİZ ÇATI
Eylemin (fiilin) başına "onu" gelmez.
Diğer bir ifadeyle nesne alamayan eylemlerdir.
örnek:
Dün yapılan sınav kısa sürede bitti. ( Eylemin başına 'onu' ifadesi getiremiyoruz bu yüzden fiilimiz geçişsizdir.)
Babasını görünce bir anda boynuna atıldı. ('Onu' atıldı diyemiyoruz bu yüzden geçişsiz eylemdir.)
3) OLDURGAN ÇATI
Geçişsiz eylemi, geçişli hale getirmektir.
"-t, -r, -tır" ekleriyle yapılır.
örnek:
Ahmet' i görünce durduk. ('onu' durduk diyemiyoruz bu yüzden eylemimiz geçişsizdir haydi bunu geçişli yapalım...)
Ahmet' i görünce durdurduk. ('onu' durdurduk diyebiliriz artık bu yüzden fiilimiz geçişli hale geldi daha başka bir ifadeyle bir şeyi durdurduk yani olmasını sağlayarak oldurduk.)
Dikkat!!! Eylem kök halindeyken "onu" ifadesi gelemez fakat "-r, -t, -tır" ekleri geldikten sonra onu ifadesi gelebilir ve oldurgan hale dönüşür.
4) ETTİRGEN ÇATI
Geçişli bir eylemi, geçişli yapmaktır.
"-t, -r, -tır" ekleriyle yapılır.
örnek:
Ali blog yazılarını yazdı. ('onu' yazdı diyebiliyoruz bu yüzden eylemimiz geçişlidir haydi bunu ettirgen hale getirelim...)
Ali blog yazılarını yazdırdı. (Yine 'onu' yazdırdı diyebiliyoruz fakat bu sefer başkasına yaptırma anlamı var bu yüzden fiilimiz artık ettirgen oldu...)
Dikkat!!! Eylemin hem kök haline hem de ek haline "onu" ifadesi gelebiliyorse fiilimiz ettirgendir. Bir başkasına yaptırma anlamı taşır.
KIYMETLİ BLOG TAKİPÇİLERİMİZ ÇOK KISA SÜREDE CANLI DERS ANLATIMLARIMIZ VE VİDEO DERS ANLATIMLARIMIZ BAŞLAYACAKTIR Bizleri kamphocam instagram ve youtube sayfalarımızdan takip edebilirsiniz....
Comments